Moet een werkgever maatregelen nemen om zijn medewerkers te beschermen? Mag ik weigeren om naast een collega te zitten die griepverschijnselen vertoont? Krijg ik mijn loon doorbetaald als ik verplicht in quarantaine moet? Ik zet hieronder de meest gestelde vragen en antwoorden op een rij. Staat uw vraag er niet bij? Mail mij dan op e-mailadres info@gewoonarbeidsrecht.nl en mogelijk voeg ik ook jouw vraag aan dit artikel toe.
Moet ik als werkgever maatregelen nemen om mijn medewerkers in bescherming te nemen tegen het coronavirus?
Een werkgever moet er op grond van de Arbeidsomstandighedenwet en het Burgerlijk Wetboek voor zorgen dat werknemers veilig en gezond kunnen werken. Hoe deze open norm ingevuld moet worden hangt af van de concrete situatie. Werkgevers doen er verstandig aan om de informatievoorziening van overheidsinstanties rondom het coronavirus (RIVM, Ministerie van Volksgezondheid, Ministerie van Sociale Zaken) goed in de gaten te houden. Afhankelijk van de omvang en aard van de onderneming moet er mogelijk nagedacht worden over protocollen rondom hygiëne, reizen naar het buitenland en medewerkers die bijvoorbeeld na een buitenlandse vakantie terugkeren naar Nederland. Met name van (internationaal werkende) ondernemingen in specifieke branches (luchtvaart, internationale handel, toerisme) met personeel dat naar risicogebieden reist of waarbij regelmatig contact is met mensen uit of rondom risicogebieden mogen concrete preventieve maatregelen verwacht worden.
Mag ik als werknemer weigeren om voor mijn werk naar het buitenland te reizen?
Nee, in principe niet. Als je werkzaam bent in een functie waarbij het gebruikelijk is dat je met enige regelmaat naar het buitenland reist, dan kun je een dergelijk verzoek niet zo maar weigeren. Het spreekt voor zich dat je als werknemer niet hoeft af te reizen naar gebieden waarvoor het ministerie van buitenlandse zaken een negatief reisadvies heeft afgegeven (‘niet reizen’).
Ook als het gaat om reizen naar gebieden die door het ministerie op de kaart worden aangeduid als oranje (‘alleen noodzakelijke reizen’) zal er een afweging moeten plaatsvinden in hoeverre de betreffende reis nu echt noodzakelijk is. Kan de reis op een later tijdstip plaatsvinden of kunnen de bespreking bijvoorbeeld via video conferencing plaatsvinden? In dat geval heeft de werknemer een goed argument om de reis geen doorgang te laten vinden.
Mag ik weigeren om naast een collega te zitten die griepverschijnselen vertoont?
Als deze collega recentelijk niet in een risicogebied geweest en ook niet in contact is geweest met besmette personen, dan is de kans dat de griepverschijnselen het gevolg zijn van het coronavirus minimaal. In dat geval is er dus ook geen aanleiding om te weigeren om naast een collega te zitten (of in een ruimte met deze collega werkzaam te zijn) die (lichte) griepverschijnselen vertoont.
Dit wordt uiteraard anders als de betreffende collega recentelijk wel in een risicogebied is geweest (of in contact is geweest met besmette personen) én griepverschijnselen vertoont. De werknemer in kwestie zou zich in dat geval ziek moeten melden en contact met de huisarts opnemen. Zou de werknemer hier niet toe bereid zijn, dan mag je van de werkgever verwachten dat hij direct actie onderneemt en de betreffende collega naar huis stuurt.
Moet ik als werkgever het loon doorbetalen als een van mijn medewerkers (in het buitenland) in quarantaine zit en dus niet aan het werk kan?
In de wet is geregeld dat een werknemer recht houdt op zijn loon ook al werkt hij niet, tenzij het niet verrichten van het werk ‘in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen’.
De vraag is dus: voor wiens risico dient het te komen dat een werknemer niet aan het werk kan omdat hij of zij op grond van een wettelijk voorschrift of bevel in quarantaine moet blijven? In het algemeen geldt de regel dat als een werknemer niet op het werk kan komen, dit voor zijn rekening en risico blijft (er is dan dus geen recht op doorbetaling van loon). Als een werknemer bijvoorbeeld niet op het werk kan komen vanwege autopech (en/of een staking in het openbaar vervoer), dan heeft de werknemer geen recht op doorbetaling van zijn loon. Datzelfde geldt als een werknemer op vakantie is en op het vliegveld de terugvlucht mist of als de werknemer geconfronteerd wordt met een staking bij de betreffende luchtvaartmaatschappij.
Als een werknemer op grond van een wettelijk voorschrift of bevel in quarantaine moet blijven, ligt de situatie wat genuanceerder. De werknemer moet dan in quarantaine blijven omdat hij mogelijk besmet is geraakt met het coronavirus en die situatie ligt erg dicht aan tegen niet kunnen werken wegens ziekte. Daar komt bij dat de werkgever de werknemer uiteraard ook niet tot het werk zou toelaten als de werknemer in strijd met de quarantainevoorschriften toch naar het werk zou willen komen. Op grond hiervan is het goed denkbaar dat een rechter tot de conclusie zou komen dat de werkgever voor de duur van de quarantaine hetzelfde loon moet doorbetalen dat ook bij ziekte verschuldigd zou zijn (minimaal 70%).
Er zijn over deze specifieke situatie echter nog geen gerechtelijke uitspraken geweest, dus zekerheid is op dit punt helaas nog niet te geven.
Kan ik eisen dat ik vanuit huis werk als ik vermoed dat een collega besmet is met het coronavirus?
Dat hangt af van de vraag waar dat vermoeden op gebaseerd is. Als het gaat om een collega die alleen griepverschijnselen vertoont, maar die recentelijk niet in een risicogebied is geweest (en ook niet in aanraking is geweest met besmette personen), dan kunt je dit thuiswerk niet afdwingen. Als je dan toch zou weigeren om op de gebruikelijke locatie aan het werk te gaan, dan kan de werkgever dit beschouwen als werkweigering en het loon stopzetten. Zou de betreffende collega wel recentelijk in een risicogebied geweest zijn én ook griepverschijnselen vertonen, dan mag je van de werkgever verwachten dat hij de werknemer voorlopig ziek naar huis stuurt met het dringende verzoek om contact op te nemen met de huisarts.
Mag ik als werkgever werknemers ontslaan als ik door het coronavirus te maken krijg met een aanzienlijke omzet- of winstdaling?
Voordat je als werkgever aan een ontslagscenario denkt, zou je eerst de mogelijkheid van werktijdverkorting moeten onderzoeken. Als je verwacht dat er door het coronavirus gedurende een periode van minimaal 2 tot maximaal 24 weken minstens 20% minder werk is, zou werktijdverkorting een oplossing kunnen bieden. In dat geval blijven alle werknemers in dienst, maar ontvangen zij voor het aantal uren dat er tijdelijk geen werk is, een WW-uitkering. Als er sprake is van een meer structurele impact op de bedrijfsvoering waardoor er over een periode van minimaal 26 weken arbeidsplaatsen komen te vervallen, dan zou er inderdaad aanleiding kunnen zijn om werknemers wegens bedrijfseconomische omstandigheden te ontslaan.
Als er in Nederland, net als in Duitsland, in bepaalde regio’s de kinderopvang of scholen gesloten worden, kan ik dan thuisblijven om voor mijn kinderen te zorgen?
Als een dergelijke maatregel plotseling in Nederland genomen zou worden, kun je als werknemer met een beroep op het calamiteitenverlof voor een hele korte periode verlof nemen om ervoor te zorgen dat (kleine) kinderen op een andere manier opgevangen worden.
Maar dit calamiteitenverlof is echt bedoeld om gedurende een korte periode een acuut privéprobleem op te lossen. Als u langer thuis zou willen blijven, dan moet u hierover met uw werkgever in overleg en zal er in de regel sprake zijn van onbetaald verlof.
Mijn werkgever heeft liever dat ik niet naar het buitenland op vakantie ga. Mag hij dat van mij eisen?
Nee, de werkgever heeft in principe niets te zeggen over de vakantiebestemming van een werknemer. Wel mag de werkgever er vanuit gaan dat je niet afreist naar een risicogebied en/of een land waarvoor een negatief reisadvies geldt. Zou dat wel het geval zijn, dan moet je er rekening mee houden dat je mogelijk geen recht hebt op doorbetaling van je loon in het geval je ziek wordt en/of door overheidsmaatregelen niet tijdig naar Nederland terug kunt reizen.
Ik kom net terug van vakantie en ben in een risicogebied geweest. Mijn werkgever wil dat ik nu eerst twee weken vanuit huis werk voordat ik weer naar kantoor kom. Mag hij dat van mij verlangen?
Bij het antwoord op deze vraag spelen de beginselen van goed werknemerschap en goed werkgeverschap een belangrijke rol. Wat mogen partijen over en weer van elkaar verwachten? Als je vaker vanuit huis werkt (en thuiswerk is ook goed mogelijk), dan is het verzoek van de werkgever om preventief twee weken thuis te werken in dit geval niet onredelijk. Het gaat immers om een preventieve maatregel waarmee de werkgever probeert een eventuele besmetting van andere medewerkers te voorkomen.