De Hoge Raad heeft op 8 november 2019 antwoord gegeven op prejudiciële vragen van de rechtbank Limburg over de toelaatbaarheid van slapende dienstverbanden. Een slapend dienstverband is een dienstverband waarbij een langdurig arbeidsongeschikte werknemer thuis zit en geen loon meer krijgt, maar door de werkgever toch in dienst wordt gehouden met als gevolg dat daardoor de wettelijke transitievergoeding niet hoeft te worden betaald. Deze wettelijke transitievergoeding is de ontslagvergoeding waarop een werknemer recht heeft als hij ontslagen wordt na een dienstverband van twee jaar of langer.
De zaak
Een werknemer wordt door zijn werkgever in een slapend dienstverband gehouden en ontvangt dus geen loon meer. De werknemer eist van zijn werkgever schadevergoeding, omdat de werkgever niet bereid is om het slapende dienstverband te beëindigen, onder betaling van een transitievergoeding.
Prejudiciële vragen
De rechtbank Limburg heeft in een vonnis van 10 april 2019 prejudiciële vragen gesteld over de vraag of, en zo ja onder welke omstandigheden, een werkgever als ‘goed werkgever’ akkoord moet gaan met het voorstel van een langdurig arbeidsongeschikte werknemer tot beëindiging van het slapende dienstverband, onder betaling van een transitievergoeding. Een prejudiciële vraag is een vraag van een rechtbank of gerechtshof aan de Hoge Raad over de uitleg van een rechtsregel. Daaraan kan behoefte bestaan als de Hoge Raad over die vraag niet eerder heeft beslist. Wel moet het gaan om een vraag die zich voordoet in een concrete zaak die bij een rechtbank of hof in behandeling is. Dezelfde vraag moet bovendien aan de orde zijn in een groot aantal andere zaken.
Advies advocaat-generaal
Advocaat-generaal Ruth de Bock bracht op 18 september 2019 haar advies aan de Hoge Raad uit. Zij is kort gezegd van mening dat een werkgever in beginsel verplicht is om op verzoek van een langdurig arbeidsongeschikte werknemer, een slapend dienstverband te beëindigen onder betaling van de wettelijke transitievergoeding.
Uitspraak Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelt in lijn met het advies van de advocaat-generaal. Sinds er een wet is waarin is geregeld dat werkgevers door het UWV worden gecompenseerd voor betaling van de transitievergoeding aan een langdurig arbeidsongeschikte werknemer, gaat het argument dat een werkgever op hoge kosten wordt gejaagd, niet meer op. Bovendien is duidelijk dat de wetgever af wil van de slapende dienstverbanden. Op grond daarvan brengt de eis van ‘goed werkgeverschap’ mee dat een werkgever een werknemer niet in een slapend dienstverband mag houden, om de betaling van de transitievergoeding te ontlopen. Op de werkgever rust dus de verplichting om, op verzoek van de arbeidsongeschikte werknemer, het slapende dienstverband te beëindigen, met betaling van een bedrag ter hoogte van de wettelijke transitievergoeding. Dit kan anders zijn als de werkgever gerechtvaardigde belangen heeft om de arbeidsongeschikte werknemer toch in dienst te houden, bijvoorbeeld als er een reëel uitzicht is op re-integratie of als betaling van de transitievergoeding vóór 1 april 2020 leidt tot ernstige financiële problemen. In dat geval kan de rechter bepalen dat de transitievergoeding in termijnen wordt betaald of dat betaling wordt opgeschort tot 1 april 2020. Dat de werknemer bijna de pensioen- of AOW-leeftijd bereikt, levert geen gerechtvaardigd belang op.
De rechtbank Limburg zal de zaak nu voortzetten en in haar uitspraak rekening houden met de antwoorden van de Hoge Raad. Ook andere rechters die in vergelijkbare zaken moeten beslissen, zullen de antwoorden van de Hoge Raad erbij betrekken.
Consequenties voor de praktijk
Deze uitspraak van de Hoge Raad leidt ertoe dat bijna alle werknemers die langer dan twee jaar ziek zijn, en die enkel nog “op papier” in dienst zijn bij hun werkgever, nu alsnog hun werkgever kunnen vragen om medewerking te verlenen aan ontslag met toekenning van de transitievergoeding. Dat kan al gauw duizenden euro’s opleveren.
Voor werkgevers is met het nieuwe artikel 7:673e BW een compensatieregeling in het leven geroepen op grond waarvan zij bij het UWV aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming in de transitievergoeding die aan de langdurig zieke is uitbetaald. Deze compensatieregeling treedt in werking vanaf 1 april 2020 en heeft terugwerkende kracht tot 1 juli 2015, de datum dat de WWZ transitievergoeding wettelijk werd ingevoerd. De vergoeding voor “oude” zaken waarin al eerder dan 1 april 2020 een ontslagvergoeding aan zieke werknemers is uitgekeerd, moet uiterlijk 1 oktober 2020 worden aangevraagd.
Onduidelijkheid niet helemaal weg
Toch brengt deze langverwachte uitspraak geen antwoord op alle vragen. De volgende vragen komen direct op bij het lezen van de uitspraak:
Hoe moet de transitievergoeding berekend worden als pas in 2020 wordt beëindigd? Vanaf 2020 wordt de transitievergoeding flink versoberd voor oudere werknemers met een lang dienstverband. Moet dan de lagere berekening worden aangehouden of de wettelijke regeling ten tijde van het einde van de twee jaar ziekte?
Welke transitievergoeding moet betaald worden als de werkgever pas in 2020 ingaat op een verzoek van de werknemer in 2019? Welk bedrag krijgt de werkgever gecompenseerd als pas in 2020 wordt beëindigd maar de werknemer al in 2019 of eerder twee jaar ziek was?
De Hoge Raad heeft eindelijk duidelijkheid gegeven, maar er blijven genoeg vragen over voor de praktijk. In ieder geval is duidelijk dat oudere werknemers (50+) die langer dan 10 jaar in dienst waren, haast moeten maken.
Kritische geluiden op de uitspraak van de Hoge Raad zijn er genoeg, zie bijvoorbeeld het artikel van Professor Houweling en het interview van hoogleraar Evert Verhulp in de Volkskrant. Daarnaast wordt gevreesd – blijkens een artikel in het Financieel Dagblad – voor een golf aan rechtszaken over de slapende dienstverbanden.
Meer informatie?
Wilt u weten of u aanspraak kunt maken op de transitievergoeding of op de UWV compensatieregeling? Neem dan vrijblijvend contact op.